| Dökümanlar > | 06.06.2018 |
Erkan Konak:
BİLİNÇLİ BİR ÜRETİCİNİN AŞAĞIDAKİ YAZILANLARI EZBERE BİLMESİ GEREKİYOR. HAKEM ARKADAŞLARIMIN DA BU KONUDA ÜRETİCİLERE YARDIMCI OLABİLMELERİ ADINA BÖYLE BİR YAZI HAZIRLAMAYI GEREK GÖRDÜM. İSTEYEN ARKADAŞLAR YAZIYI ALIP PAYLAŞABİLİRLER. NEZAKETEN ADIMI DA EKLERLER İSE HOŞUMA GİDER.
1- Karakter :
Canlının sahip olduğu her bir özelliğe karakter denir.
Örnek : Tohum rengi, tohum şekli, meyve rengi, göz rengi, saç rengi,saç şekli.
2- Gen :
Canlıların sahip olduğu her bir özelliği yani her bir karakteri belirleyen ve bu karakterlerin aktarılmasını sağlayan kalıtım birimlerine, DNA parçalarına gen denir. Genler harflerle gösterilir. Baskın gen büyük, çekinik gen ise aynı harfin küçüğü ile gösterilir.
Örnek : A, a, B, b, …
Yeşil Tohum Geni → s
Sarı Tohum Geni → S
3- Alel Gen :
Canlıların sahip olduğu her bir karakter (özellik) için biri anneden diğeri babadan gelen her bir gene alel gen, iki alel gene de alel gen çifti veya alel genler denir. Alel genler harflerle gösterilir. (Tohum şekli ile ilgili farklı özellikleri belirleyen yani düz ve buruşuk tohum şeklini belirleyen genlere alel genler denir.)
Örnek : A, B, a, b, …
4- Genotip :
Canlının sahip olduğu karakterleri belirleyen genlerin dizilişi veya gen topluluklarına genotip denir. (Canlı karakterlerin oluşmasında kullanılan genlerin her türlü özelliğine genotip denir. Karakterin baskın ya da çekinik olması, saf ya da melez olması gibi). KUŞUN GÖRÜNMEYEN ÖZELLİKLERİ
Örnek : AA, BB, Aa, Bb, …
5- Fenotip : KUŞUN GÖRÜNEN ÖZELLİKLERİ
Canlının gözle görünen dış görünüşüne fenotip denir. (Genotip ve çevrenin etkisiyle oluşan canlının dış görünüşüdür).
Örnek : Yuvarlak, buruşuk, sarı, yeşil, kan grubunun A veya B olması,gözün siyah, yeşil olması .…
6- Kromozom :
Canlının kalıtım birimi olan (kalıtsal özelliklerini belirleyen) genleri üzerinde taşıyan yapılara kromozom denir.
7- Homolog (Eş) Kromozom :
Biri anneden diğeri babadan gelen ve aynı karakterlere (özelliklere) ait genleri bulunduran kromozomlara homolog (eş) kromozom denir. (Göz rengi genini bulunduran biri anneden, diğer babadan gelen ve alel genleri taşıyan kromozomlardır.
8- Dominant (Baskın) Gen :
Etkisini (bulunduğu fenotipte) her zaman gösterebilen, büyük harflerle gösterilen ve en çok ortaya çıkan genlerdir.
Örnek : A, B, Y, S, (siyah saç geni, koyu ten geni, siyah göz geni, uzun boy geni, A grubu geni) …
9- Resesif (Çekinik) Gen :
Etkisini (bulunduğu fenotipte) her zaman gösteremeyen, etkisini gösterebilmesi için iki tanesinin yan yana gelmesi gereken, küçük harflerle gösterilen ve en az ortaya çıkan genlerdir. (Çekinik genler, baskın genler olmadığında taşıdığı karakterleri oluştururlar yani etkisini gösterirler).
Örnek : a, b, y, s, (sarı saç geni, açık ten geni, yeşil göz geni, kısa boy geni)…
10- Homozigot (Saf=Arı) Döl :
Canlıdaki her bir özelliği belirleyen gen çiftinin yani alel genlerin her ikisinin de aynı olması durumudur. Yani gen çiftinin ikisinin de baskın veya ikisinin de çekinik olması durumudur.
Örnek : AA, BB, aa, bb, …
11- Heterozigot (Melez=Hibrit) Döl :
Canlıdaki her bir özelliği belirleyen gen çiftinin yani alel genlerin her ikisinin de farklı olması yani alel genlerin birinin baskın, birinin çekinik olması durumudur. Heterozigot dölde daima baskın gen etkisini gösterir (çekinik genin etkisi gizli kalır).
KUŞLAR İÇİN ÖRNEKLEYEREK ANLATIM
/ İşareti taşıyıcı demektir
ÇEKİNİK MUTASYONLAR
Mutasyon olabilmesi için gerekli olan şartlar;
* Aynı mutasyondan 2 mutant
* 1 mutant X 1 /aynı mutasyondan (taşıyıcıya dikkat)
* 2/aynı mutasyondan (taşıyıcıya dikkat)
Erkek klasik X dişi mutant = taşıyıcı
Erkek klasik X dişi taşıyıcı = taşıyıcı, klasik
Erkek mutant X dişi klasik = taşıyıcı
Erkek mutant X dişi mutant = mutant
Erkek mutant X dişi taşıyıcı = mutant, taşıyıcı
Erkek taşıyıcı X dişi klasik = taşıyıcı, klasik
Erkek taşıyıcı X dişi mutant = mutant, taşıyıcı
Erkek taşıyıcı X dişi taşıyıcı = mutant, klasik, taşıyıcı
CİNSİYETE BAĞLI MUTASYONLAR
Bu durumdaki mutasyonlar:
-Cinsiyete bağlı mutasyon erkeği; bu renge bağlı geni kızlarına aktarır, elde edilen genç erkekler taşıyıcı olurlar. Bir cinsiyete bağlı mutasyon, genç erkekler için daha çekiniktir.
-bir dişi asla taşıyıcı olamaz.
Açıklama:
Kuşlar bizim gibi, özel iki cinsiyet kromozomuna sahiptir. Bu kromozomlar cinsiyet kromozomu adını taşırlar. Erkeklerde X ve X, dişilerde X ve Y (Dikkat insanlarda tersi!)
DAİMA X ÜZERİNDE; ne zaman bir erkek veya dişi, zorunlu olarak cinsiyet kromozomlarında bu mutasyonun genlerinden bulundurur, (ikisinden erkeği elinde bulunduran birisi, mutasyon için saf (veya taşıyıcı) veya tek dişidir.)
Erkeklerde (XX) cinsiyete bağlı mutasyonda, uygun olan gen ilk X üzerinde bulunur. Eğer taşıyıcıysa ikincisi üzerindedir.
Dişilerde (XY) cinsiyete bağlı mutasyonda, mutasyonun geni tek olan X üzerindedir. Y asla içermez.
Erkek klasik x dişi mutant = erkek taşıyıcı, dişi klasik
Erkek mutant x dişi klasik = erkek taşıyıcı, dişi mutant
Erkek mutant x dişi mutant = erkek mutant, dişi mutant
Erkek taşıyıcı x dişi klasik = erkek taşıyıcı, erkek klasik, dişi klasik, dişi mutant
Erkek taşıyıcı x dişi mutant = erkek taşıyıcı, erkek mutant, dişi klasik, dişi mutant
Cinsiyet bu eşlemelerde son derece önemlidir.
BASKIN MUTASYONLAR
Bu demektir ki, mesela bir dişi veya erkek kuşu aynı mutasyon dan ya da başka mutasyondan kuşla eşlersek yavruların yarısı daima pastel olacaktır.
Üstelik baskın mutasyonlar homozigot(bir genin iki eş alelini taşıyan birey) durumlar için ölümcüldür: bu demektir ki, aynı mutasyonun kendi arasında eşlemesi sonucu %25 yavru yaşayamaz. Zira çünkü bu yavru çift baskın genlidir. Ya yumurtadan çıkamaz, ya da çabucak ölür.
Nihayetinde, bir kuş ASLA baskın gen taşıyıcısı olamaz.
Cinsiyetin hiçbir önemi yoktur. Ters eşleme de yapılabilir.
ÇEKİNİK MUTASYONLAR
Mutasyon olabilmesi için gerekli olan şartlar;
* Aynı mutasyondan 2 mutant
* 1 mutant X 1 /aynı mutasyondan (taşıyıcıya dikkat)
* 2/aynı mutasyondan *(taşıyıcıya dikkat)
Erkek klasik X dişi mutant = taşıyıcı
Erkek klasik X dişi taşıyıcı = taşıyıcı, klasik
Erkek mutant X dişi klasik = taşıyıcı
Erkek mutant X dişi mutant = mutant
Erkek mutant X dişi taşıyıcı = mutant, taşıyıcı
Erkek taşıyıcı X dişi klasik = taşıyıcı, klasik
Erkek taşıyıcı X dişi mutant = mutant, taşıyıcı
Erkek taşıyıcı X dişi taşıyıcı = mutant, klasik, taşıyıcı
CİNSİYETE BAĞLI MUTASYONLAR
Bu durumdaki mutasyonlar:
-Cinsiyete bağlı mutasyon erkeği; bu renge bağlı geni kızlarına aktarır, elde edilen genç erkekler taşıyıcı olurlar. Bir cinsiyete bağlı mutasyon, genç erkekler için daha çekiniktir.
-bir dişi asla taşıyıcı olamaz.
Açıklama:
Kuşlar bizim gibi, özel iki cinsiyet kromozomuna sahiptir. Bu kromozomlar cinsiyet kromozomu adını taşırlar. Erkeklerde X ve X, dişilerde X ve Y (Dikkat insanlarda tersi!)
DAİMA X ÜZERİNDE; ne zaman bir erkek veya dişi, zorunlu olarak cinsiyet kromozomlarında bu mutasyonun genlerinden bulundurur, (ikisinden erkeği elinde bulunduran birisi, mutasyon için saf (veya taşıyıcı) veya tek dişidir.)
Erkeklerde (XX) cinsiyete bağlı mutasyonda, uygun olan gen ilk X üzerinde bulunur. Eğer taşıyıcıysa ikincisi üzerindedir.
Dişilerde (XY) cinsiyete bağlı mutasyonda, mutasyonun geni tek olan X üzerindedir. Y asla içermez.
Erkek klasik x dişi mutant = erkek taşıyıcı, dişi klasik
Erkek mutant x dişi klasik = erkek taşıyıcı, dişi mutant
Erkek mutant x dişi mutant = erkek mutant, dişi mutant
Erkek taşıyıcı x dişi klasik = erkek taşıyıcı, erkek klasik, dişi klasik, dişi mutant
Erkek taşıyıcı x dişi mutant = erkek taşıyıcı, erkek mutant, dişi klasik, dişi mutant
Cinsiyet bu eşlemelerde son derece önemlidir.
BASKIN MUTASYONLAR
Bu demektir ki, mesela bir dişi veya erkek kuşu aynı mutasyon dan ya da başka mutasyondan kuşla eşlersek yavruların yarısı daima baskın mutasyondan olacaktır.
Üstelik baskın mutasyonlar homozigot(bir genin iki eş alelini taşıyan birey) durumlar için ölümcüldür: bu demektir ki, aynı mutasyonun kendi arasında eşlemesi sonucu %25 yavru yaşayamaz. Zira çünkü bu yavru çift baskın genlidir. Ya yumurtadan çıkamaz, ya da çabucak ölür.
Nihayetinde, bir kuş ASLA baskın gen taşıyıcısı olamaz.
Cinsiyetin hiçbir önemi yoktur. Ters eşleme de yapılabilir.
Erkan KONAK
| Ayvansaray Mahallesi Mustafapaşa Bostanı Sok No.6 Fatih / ISTANBUL |
| 0850 550 90 90 |
| kivgader@gmail.com |
